چطور باید یک خط ناشناخته را رمزگشایی کرد؟ برای این کار وجود حداقل دو پیش شرط لازم است؛ نخست باید نوشته ها و اسناد کافی برای انجام کار در اختیار باشد. دوم باید پیوندی با یک زبان شناخته شده وجود داشته باشد. اگر یک کتیبه دو زبانه یا سه زبانه یا اسامی خاص قابل شناسایی داشته باشیم کمک بسیار بزرگی خواهد بود. اگر هیچ پیوند واضحی وجود نداشته باشد، ابتدا باید تلاش شود تا زبان پنهان شده را به یک زبان آشنا ربط داد. بسیاری از خط های باستانی تاکنون رمزگشایی شده اند؛ اما نمونه های مهمی نیز وجود دارند که هنوز باید کشف رمز شوند. این نوشته ها به سه دسته اصلی تقسیم می شوند: خط شناخته شده ای که به یک زبان ناشناخته نوشته شده است؛ خط ناشناخته ای که به یک زبان شناخته شده نوشته شده است؛ و خط ناشناخته ای که به زبانی ناشناخته نوشته شده است. رمزگشایی دو گروه اول محتمل تر است؛ اما گروه سوم-که برخی آن را ناشناخته ناشناخته ها می نامند- قضیه دشوارتری است؛ اگر چه این موضوع باعث نمی شود تا مردم دست از تلاش برای رمزگشایی آن بردارند. بیشتر خط های رمزگشایی نشده تا حدودی رمزگشایی شده اند و محققان معروف جهان ادعا دارند که برخی از آن ها را کمابیش به طور کامل رمزگشایی کرده اند. در خصوص بیشتر این خط ها امکان پیشرفت های بیشتر وجود دارد؛ خصوصاً اگر کتیبه ها و نوشته های باستانی بیشتری کشف شود؛ اتفاقی که خوشبختانه اغلب رخ می دهد. هفته نامه دانستنی ها۱۰ الفبای باستانی رمزگشایی نشده را معرفی کرده که در ادامه خلاصه آن را می خوانید:
برای کسانی که به زبان و نوشتار علاقه دارند، اتروسک ها قومی مجذوب کننده و در عین حال ناامید کننده هستند. رمزگشایی از زبان اتروسک ها مانند این است که بخواهید فارسی را با استفاده از نوشته های روی سنگ قبرها یاد بگیرید. خط اتروسک ها براساس شکلی از الفبای یونان باستان نوشته شده؛ اما زبان آن ها به یکدیگر شباهت ندارد. بنابراین اگر چه جملات اتروسک ها را به راحتی می توان «خواند» اما هیچ کس ایده ای ندارد که آن ها چه معنایی دارند. تنها نام افراد و مکان ها معلوم است و دانشی سطحی درباره لغات و اصطلاحات استاندارد آن ها وجود دارد. اتروسک ها تمدنی پیشا تاریخ هستند که در غرب ایتالیا ظهور کردند؛
ترجمه فوری ،جایی که اکنون توسکانی و بخشی از منطقه آمبریا واقع شده است و در قرن اول پس از میلاد جذب امپراتوری روم شدند. آنان قومی باسواد بودند و هزاران نوشته از خود برجای گذاشتند. حدود ۲۵۰ کلمه است که اکنون توافق بر سر معنای آن ها وجود دارد و به کمک کتیبه های جدیدی که کشف می شوند، این تعداد رو به افزایش است.
در سال ۱۹۰۰، آرتور ایوانز که باستان شناسی انگلیسی بود، هنگام حفاری در قصر مینوس واقع در شهر کنوسوس-که پایتخت تمدن باستانی عصر مفرغ جزیره کرت یعنی مینوسی ها بود- نه یکی، بلکه دو خط ناشناخته را کشف کرد که هر دوی آن ها روی الواح رسی کنده شده بودند. یکی از این خطوط، خط Linear B، در سال ۱۹۵۲ رمزگشایی شد و به این ترتیب به نخستین نوشته های قابل خواندن اروپا تبدیل شد. اما خط دیگر، Linear A، کماکان رمزگشایی نشده باقی مانده است. تاریخ خط Linear B به حدود ۱۴۵۰ پیش از میلاد بازمی گردد. این خط شکلی قدیمی و منسوخ از خط یونانی باستان است که توسط یونانی زبانانی که در همان زمان بخش هایی از کرت را فتح کردند استفاده می شد. خط Linear A قدیمی تر است و تاریخ آن به قرن ۱۸ پیش از میلاد باز می گردد. این خط، خط تمدن مینوسی است و تنها پیوند محکمی است که ما با زبان گمشده مینوسی ها داریم. در کمال تاسف برای رمزشکنان تعداد نوشته های موجود به خط Linear A بسیار کمتر از نوشته های خط Linear Bاست و فقط حدود ۱۵۰۰ مورد است. نمادهای خط Linear A بسیار شبیه نمادهای خط Linear B است؛ اما این بدان معنا نیست که نشانه های خط Linear Aلزوماً آوایی یکسان با نمادهای مشابه خود در خط Linear B دارند؛ چرا که زبان های مینوسی و یونانی با یکدیگر متفاوت است.
بقایای به جا مانده از تمدن دره سند (Indus Valley) یا تمدن هاراپان منطقه ای گسترده شامل پاکستان و شمال غربی هند را در برمی گیرد؛ ناحیه ای که حدود یک چهارم اروپا وسعت دارد. در اوج شکوه این تمدن و بین سال های ۲۵۰۰ تا ۱۹۰۰ پیش از میلاد، شهرهای مهم آن قابل قیاس با تمدن های معاصر مصر و میان رودان بود. خط این تمدن به زیبایی هر چه تمام تر روی حدود ۵۰۰۰کتیبه حکاکی شده که بسیاری از آن ها سنگ هایی هستند که از خانه ها و خیابان های شهرهای ویران شده آن ها به دست آمده اند. خمیر مایه اصلی این مهرها، چهارپایی با یک شاخ شبیه به تک شاخ افسانه ای است. نوشته ها به طرز ناامید کننده ای کوتاه هستند. متوسط طول نوشته ها ۵ علامت است و طولانی ترین آن ها نیز فقط شامل ۲۰ علامت می شود. بعضی محققان اصولاً این ایده را که آن ها نوشته هایی باستانی هستند زیر سوال می برند؛ اما غالب محققان بر نوشته بودن آن ها مهر تایید می زنند.
، تایپ فوری ،در هزاره اول پس از میلاد، سلسله پادشاهی کوش (Kush) در اطراف دو پیچ خوردگی بزرگ رود نیل میان ابوسمبل و خارطوم-محلی که سودان امروزی قرار دارد- شکوفا شد. تمدن کوش(یا آن طور که براساس نام پایتخت شان، Meroe، مروئی ها نیز نامیده می شوند) یکی از مهم ترین حکومت های زیر صحرای آفریقا بودند. در سال ۷۱۲ پیش از میلاد، پادشاهی کوش مصر را فتح کرد و به عنوان بیست و پنجمین سلسله پادشاهی آن پذیرفته شد. «فراعنه سیاه» نزدیک به ۷۰ سال بر مصر حکومت کردند تا این که در سال ۶۵۶ پیش از میلاد آشوریان کوش ها را مجبور ساختند به سرزمین اصلی خود بازگردند. تاریخ هیروگلیف مروئی به بعد از شکست آن ها بازمی گردد. فراعنه کوش از هیروگلیف مصریان باستان استفاده می کردند؛ اما از قرن سوم پس از میلاد خطی جدید و بومی در کنار آن ظهور یافت. همانند مصر باستان، دو شکل متفاوت از این خط وجود دارد؛ خط هیروگلیف که در مقبره ها استفاده می شد و اساساً نشانه هایی تصویری است و خط شکسته روزمره که سبک نوشتاری سر هم بود. در هر کدام از اشکال خط مروئی ۲۳ نماد وجود دارد. از این نظر و بر خلاف هیروگلیف مصری که از صدها نماد استفاده می کرد، این خط شبیه به الفباهای امروزی است. حدود سال ۱۹۱۱، فرانسیس لولینگریفیث که مصر شناس دانشگاه آکسفورد بود، با استفاده از کتیبه هایی که متنی را با استفاده از هر دو خط مروئی و مصری ثبت کرده بودند، معادل های آوایی هر دو شکل خط مروئی را رمزگشایی کرد. پس از کار گریفیث، کلمات مروئی نیز همانند کلمات اتروسکی قابل «خواندن» شدند. گریفیث همیشه عقیده داشت که زبان مروئی روزی رمزگشایی خواهد شد. ولی با وجود گذشت دهه ها مقایسه میان کلمات مروئی و زبان های آفریقایی باستانی و امروزی آن منطقه، هنوز هیچ شباهت متقاعدکننده ای کشف نشده است.
خط اولیه عیلام (proto-Elamite) قدیمی ترین خط کشف رمز نشده دنیاست. تصور می شود این خط در واقع سیستم نوشتاری کاملاً شکل یافته ای است که البته هیچ راهی برای اطمینان یافتن از آن وجود ندارد. احتمالاً از این خط به مدت ۱۵۰ سال و حدود سال های ۳۰۵۰ پیش از میلاد در عیلام استفاده می شده است. اطلاعات اندکی درباره مردمی که به این خط می نوشته اند در دسترس است و قدمت آن تقریباً به اندازه قدیمی ترین نوشته تاریخ، ابتدایی ترین شکل خط میخی تمدن میان رودان است. خط اولیه عیلام پیش زمینه خط دیگری است که تا حدودی رمزگشایی شده است؛ عیلامی خطی (Linear Elamite) که حدود ۷۵۰ سال بعد و در همان منطقه رواج یافت. عیلامی خطی نیز به نوبه خود پیش زمینه یک خط سوم به شمار می رود؛ گونه ای خط میخی که عیلامی ها قرن ها از آن استفاده می کردند و تاریخ آغاز آن به قرن ۱۳پیش از میلاد بازمی گردد، خط سوم یعنی خط میخی عیلامی که در قرن ۱۹ رمزگشایی شد. بنابراین سه خط عیلامی وجود دارد که هر کدام با یک فاصله زمانی ۸۰۰ ساله از یکدیگر جدا می شود و هیچ نوشته ای برای پر کردن این شکاف تاریخی وجود ندارد.
جزیره ایستر مکانی فریبنده و مرموز است و خط بومی این سرزمین، رونگو-رونگو از این قاعده مستثنا نیست. در زبان راپانویی که زبان مردم جزیره ایستر است، رونگو-رونگو به معنای «سرود» است. اگر چه زبان مربوط به خط رونگو-رونگو به احتمال زیاد شبیه به راپانویی است؛ اما خود خط بسیار پیچیده و گیج کننده است. تنها ۲۵ کتیبه از این خط وجود دارد که برخی از آن ها بسیار طولانی هستند و روی تخته پاره های آب آورده نوشته شده اند. سن این خط نیز معمایی است. بنابر افسانه های محلی این نوشته ها هنگام مسکونی شدن جزیره ایستر و توسط قایق به آن جا آورده شده اند؛ تاریخی که اگر چه دقیقاً مشخص نیست؛اما احتمالاً حدود سال ۳۰۰ پس از میلاد است. با این وجود، نخستین اروپاییانی که به این جزیره پا گذاشتند (ناوگان هلندی در سال ۱۷۲۲) مدرکی از رونگو-رونگو به دست نیاوردند. پس از آن، دو کشتی اسپانیایی در سال ۱۷۷۰ به این جزیره رسیدند و «معاهده ای» را امضا کردند که ادعا می کرد جزیره ایستر متعلق به اسپانیاست. اگر چه جزیره نشینان این معاهده را «امضا» کردند؛ اما امضای آنان هم شباهتی به خط رونگو-رونگو ندارد. حتی کاپیتان جیمز هوک که در سال ۱۷۷۴ به این جزیره رسید، هیچ نوشته ای را ندید. نخستین مشاهده تایید شده از خط رونگو-رونگو مربوط به فردی فرانسوی در سال ۱۸۶۴ است که اشاره کرده دانش مربوط به این نشانه ها از میان رفته است. با وجود تلاش های اسقف تاهیتی در دهه ۱۸۷۰ هیچ جزیره نشینی یافت نشد که بتواند این خط را بخواند. برای خواندن یک لوح به خط رونگو-رونگو، باید از گوشه پایین و سمت چپ نوشته شروع کنید و کل خط را بخوانید، سپس لوح را ۱۸۰ درجه بچرخانید و خواندن خط بعدی را مجدداً از سمت چپ به راست آغاز کنید. با رسیدن به انتهای این خط ، مجدداً لوح را ۱۸۰ درجه بچرخانید و به همین منوال ادامه دهید.ترجمه متن انگلیسی به فارسی
در آمریکای مرکزی تعدادی خط باستانی رمزگشایی نشده وجود دارد که از میان آن ها سه مورد توجه خاصی را به خود جلب کرده اند: اولمک، زاپوتک وایستمین. قدیمی ترین خط قاره آمریکا احتمالاً مربوط به اولمک هاست ؛ پیش از آن که یک کتیبه از آنان توسط شرکت های راه سازی کشف شود تصور می شد که اولمک ها قومی بی سواد و عامی بودند. این کتیبه که تاریخ آن به سال ۹۰۰ پیش از میلاد بازمی گردد، از ۶۲ نماد تشکیل شده است که برخی از آن ها تکراری هستند. به احتمال زیاد ما با یک نوشتار روبه رو هستیم؛ اما بدون کشف نوشته ها و کتیبه های بیشتر هیچ قطعیت و البته امیدی برای رمزگشایی از آن وجود ندارد. تمدن زاپوتک در منطقه اوکساکای مکزیک، بدون شک توانایی نوشتن داشت. حدود ۱۲۰۰ جسم نوشته شده از این تمدن کشف شده است که از دیوارهای نقاشی شده تا کوزه، استخوان و صدف را شامل می شود. تاریخ خط آن ها ظاهراً به ۶۰۰ تا ۴۰۰ سال پیش از میلاد باز می گردد. دانش پژوهان با بررسی تقویم زاپوتک ها دریافته اند که این تقویم، پیش درآمد تقویم معروف مایا بوده است. اگر چه کماکان در منطقه به زبان های زاپوتکی صحبت می شود، بازسازی و احیای زبان خط به مراتب دشوارتر است که تا حدودی به دلیل پیچیدگی گیج کننده گروه زبان های زاپوتکی متاخر است. آخرین و جنجالی ترین خط مربوط به ایستمین هاست، اگر چه حتی درباره نام آن ها توافق وجود ندارد و برخی آن را اپی-اولمک می نامند.
به نظر می رسد که لوح منزوی و نه چندان خوشنام فایستوس، قدیمی ترین سند چاپی دنیا باشد. این لوح که حدود ۱۵ سانتی متر قطر دارد هم اکنون در موزه هراکلیون جزیره کرت یونان نگهداری می شود. اما برخی عقیده دارند که این لوح را نباید به عنوان یک خط رمزگشایی نشده تلقی کرد؛ چرا که این لوح در حقیقت چیزی جز یک فریب و کلاهبرداری نیست. با این وجود، اغلب منابع معتبر آن را حقیقی و اصیل می دانند؛چرا که کشف آن در سال ۱۹۰۸ توسط باستان شناسان ایتالیایی و در منطقه فایستوس صورت گرفته است؛ منطقه ای باستانی که تاریخ آن به حدود ۱۷۰۰ پیش از میلاد می رسد. اما محققان اندکی پیدا شده اند که آن قدر جرات داشته باشند تا کشف رمزی را برای نوشته های آن پیشنهاد دهند.ترجمه متون انگلیسی ،